Rys historyczny i ludowy

Od starożytności po teraźniejszość pokrzywa( łac. Urtica dioica) jest  naturalnym lekarstwem, pożywieniem oraz materiałem tekstylnym. Stosowana przy leczeniu kaszlu, gruźlicy, szkorbutu  i artretyzmu.

W I wieku w Grecji lekarz Dioskurydes poinformował, że liście pokrzywy mogą mieć  zastosowanie jako środek działający moczopędnie i oczyszczająco. Ponadto wyciąg z pokrzywy był przydatny przy leczeniu astmy, zapaleniu opłucnej i chorobach śledziony.

Bandarze nasączone naparem z liści i łodyg używano jako lekarstwo w celu zastopowania krwawienia

Tą pospolitą roślinę spotkamy na obszarze całej Polski. Występuje najczęściej na wilgotnych, zasobnych w azot glebach. Można ją znaleźć w Azji, Europie, Afryce Północnej i Południowej.

Pokrzywa na zdrowie!

Pokrzywa to pospolite zielsko  uważane  za obfite źródło witamin i łatwo przyswajalnych soli mineralnych. W skład pokrzywy wchodzą: magnez, fosfor, wapń, żelazo, siarka, jod, potas i sód. Na czele witamin stoją: kwas askorbinowy ( witamina C), retinol ( witamina A), witamina K i ryboflawina ( B2). Znajdziemy tam również: kwas mrówkowy, chlorofil, olejki eteryczne, karotenoidy, fitosterole i serotoninę. 

Żelazo zawarte w pokrzywie wpływa korzystnie na produkcję czerwonych krwinek tak ważnych przy leczeniu anemii. Zawarta w niej witamina C wspomaga przyswajanie żelaza, wzmacnia odporność na infekcje i ułatwia gojenie się ran. 

Witamina K posiada działanie przeciwkrwotoczne. Przy obfitych krwawieniach miesięcznych, krwawień z nosa warto ją zastosować

w postaci herbaty. 

W stanach reumatycznych medycyna ludowa praktykowała biczowanie pokrzywą mające na celu poprawę stanu zdrowia.

W mocnym naparze można moczyć ręce o szorstkiej skórze, także wacik nasączony płynem przykładać do rany po oparzeniu.

Obecność kwasu mrówkowego, histaminy i acetylocholiny sprawia, że pokrzywa parzy

Młode liście i pędy tej rośliny spożywane jako żywność to bogate źródło polisacharydów. Substancje garbnikowe przeciwdziałają nadmiernemu rozwojowi szkodliwej flory bakteryjnej w jelitach.

Wyciągi z liści pokrzywy wykazują właściwości lekko moczopędne, ułatwiające usuwanie z organizmu mocznika

i szkodliwych  produktów  przemiany materii. 

Kolejnym prozdrowotnym składnikiem zawartym w pokrzywie są flawonoidy. Zaliczane do szczególnie aktywnych substancji zwalczających wolne rodniki o działaniu antyoksydacyjnym.  Ponadto pijąc herbatę z pokrzywy zwiększamy odporność i w przypadku wysokiego cholesterolu i cukru  możemy obniżyć jego poziom we krwi.

Liście pokrzywy to źródło chlorofilu zielonego barwnika. W przemyśle spożywczym pozyskuje się z nich zielony barwnik o kodzie E 140.

Tkaniny z pokrzywy?

Czy z kłującego włókna pochodzącego z pokrzywy można zrobić ubranie? W XII wieku  pokrzywę jako roślinę używaną

w przędzalniczną opisał Albert Wielki.  Europejczycy i rdzenni Amerykanie używali włókna pokrzywy do wyrobu płótna żaglowego, worków  oraz sieci rybackich.Co więcej do XVII wieku  wyrabiano z niej ubrania, którego materiał z wyglądu i dotyku przypominał jedwabisty len. 

W dawnych czasach zielonym wywarem z tej rośliny barwiono ubrania

Pokrzywa w kuchni i kosmetyce

Pokrzywa to wszechstronna roślina, którą można wykorzystać w kuchni  i kosmetyce. Każdy z nas zapewne nie jednokrotnie zaparzał herbatę, miksował zdrowe pesto lub koktajle. W sklepach kosmetycznych można kupić  szampony i mieszanki w skład, których wchodzą liście i korzenie pokrzywy. Są  pomocne  przy wypadaniu włosów i dolegliwościach skóry. Związki zawarte w tym zielsku m.in. krzemionka stymuluje wzrost włosów, wzmacniając cebulki co zapobiega ich wypadaniu. Dlatego w sezonie warto wybrać się na łąki, aby zerwać pokrzywę i zrobić naturalny, darmowy wyciąg z tej rośliny.

Przeciwwskazania

Pomimo licznych, pozytywnych właściwości pokrzywa może zaszkodzić. Nie każdy może ją włączyć do diety. W kręgu tych osób znajdują się kobiety cierpiące na nowotwory macicy, krwotoki wywołane przez polipy, zmagające się z chorobami dróg rodnych. Dlatego powinny skonsultować  z lekarzem przyjmowanie preparatów z pokrzywy. Starsze liście pokrzywy zawierają składnik o nazwie cystolity, które mogą wykazać drażniące reakcje dla nerek.

Pokrzywa zwyczajna jest darmowym źródłem naturalnych substancji o działaniu prozdrowotnym wykorzystywanych w kosmetyce, kuchni oraz leczeniu. Może być zaliczana do naturalnych i bezpiecznych leków .

Wybierając się na zbieranie pokrzywy warto zaopatrzyć się w rękawiczki. Udajmy się na dzikie łąki, pastwiska czy do lasów  oddalonych  od dróg pełnych samochodów. Dzięki temu będziemy pewni iż nasze zielsko nie jest w pewnym stopniu zanieczyszczone spalinami i metalami ciężkimi. Nietypowy smak i zapach pokrzywy nie wszystkim może przypaść do gustu lecz warto wprowadzić go do naszej diety. Wyciskajmy sok z tej rośliny i miksujmy zdrowe,  zielone koktajle z owocami lub warzywami.

Źródła:

1. Nartowska J.: Pokrzywa zwyczajna. Panacea. 2007, 3 (20), 6–9.

2. Pieszak M., Mikołajczak P.Ł.: Właściwości lecznicze pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica L.). Post Fitoter. 2010, 4, 199–204.

3. Uluata S., Özdemir N.: Antioxidant activities and oxidative stabilities of some unconventional oilseeds. J Am Oil Chem Soc. 2012, 89 (4), 551–559.

4. Jakubczyk K., Janda K., Szkryrpan S., Gutowska I., Wolska J. Pokrzywa Zwyczajna ( Urtica Dioica L.) - Charakterystyka botaniczna, biochemiczna i właściwości prozdrowotne. Pomeranian Journal of Life Sciences. 2015, 61 (2).